مهاجرت تحصیلی که دغدغه امروز بسیاری از جوانان ایرانی به‌شمار می‌آید، معمولا با عاملی به‌نام هزینه همراه است. این روزها که مشکلات اقتصادی هم در ایران افزایش یافته، سوال بسیاری از دانشجوها و دانش‌آموزان این است که هزینه های مهاجرت تحصیلی چقدر است.
این هزینه‌ها شامل بخش‌های متفاوتی مثل هزینه اخذ ویزا، شهریه تحصیلی، هزینه‌های زندگی، پول بلیط هواپیما و… می‌شود که باتوجه به هر مقصد و هر رشته دانشگاهی متفاوت است.
مثلا در آلمان هزینه شهریه دانشگاهی تقریبا به صفر میل می‌کند، اما در کشورهایی مثل استرالیا یا کانادا هزینه‌ها نسبتا بالاست؛ یا به‌طور مثال برای اخذ ویزای تحصیلی کانادا و آمریکا هزینه سفر به کشور همسایه هم به هزینه‌های ثابت اضافه می‌شود، چون این دو کشور در ایرات سفارت‌خانه ندارند.
در ادامه هزینه های مهاجرت تحصیلی برای چند کشور مهم را به طور میانگین برای شما شرح می‌دهیم.
هزینه های مهاجرت تحصیلی چقدر است؟
مهاجرت به یک کشور دیگر هزینه‌های زیادی دربردارد؛ حالا اگر آن مهاجرت، تحصیلی باشد، هزینه‌های مربوط به تحصیلات ازجمله ثبت‌نام، شهریه دانشگاه، آزادسازی مدرک و… هم به هزینه‌هایی مثل هزینه زندگی، بلیط هواپیما، رفت‌وآمد و… اضافه می‌شود.
هزینه اخذ مدرک زبان (آیلتس و تافل)
آیلتس و تافل جزو مهم‌ترین مدارکی هستند که دانشجوها برای مهاجرت تحصیلی به آن نیاز دارند؛ البته باتوجه به کشور مقصد ممکن است تسلط به زبان‌های دیگری جز انگلیسی موردنیاز باشد، اما معمولا مدارک تافل و آیلتس که مربوط به انگلیسی هستند در هر کشوری امتیاز ویژه محسوب می‌شوند و قابل‌قبول هستند.
در ایران چند سالی است که هزینه آزمون‌های تافل (TOEFL) و آیلتس (IELTS) افزایش زیادی داشته؛ از تاریخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۱ یعنی از اوایل سال ۲۰۲۳ هزینه آزمون تافل ۲۶۵ دلار شده؛ باتوجه به تغییر شدید قیمت دلار این هزینه هم دستخوش تغییرات می‌شود، اما درحال حاضر حدودا برابر با ۱۴ میلیون تومان است.
هزینه آزمون آیلتس کمتر بوده و حدودا ۶ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان تمام می‌شود؛ هرچند این هزینه، نهایی نیست و هزینه پایانی بیشتر می‌شود.
درضمن ممکن است هزینه‌های جانبی نیز برای شما پیش بیاید که آن موارد را هم باید درنظر بگیرید؛ مثلا بعد از آزمون تافل هرکسی می‌تواند ۴ ریپورت رایگان از نمره‌اش داشته باشد، یعنی نمره‌اش به‌طور رایگان به ۴ دانشگاه ارسال می‌شود؛ اما اگر می‌خواهید نمره آزمونتان را به دانشگاه‌های دیگری هم اعلام کنید، باید برای هر ریپورت اضافی مبلغ ۲۰ دلار پرداخت کنید.
ازطرفی درصورتی که قصد کنسل کردن آزمون را داشته باشید، حداقل ۴ روز قبل از تاریخ آزمون باید اعلام کنید تا ۵۰ درصد مبلغ ثبت‌نامی به شما بازگردد.
مهلت اعلام تغییر زمان آزمون هم نهایتا ۴ روز است و باید برای این کار ۶۰ دلار بپردازید.
مدارک زبان دیگری هم هستند که شهرت و کاربردشان در ایران کمتر است، چون آزمونشان در ایران برگزار نمی‌شود؛ مثل PTE که در کشورهای اطراف مانند ترکیه با ۸۸۰ لیر و دبی با ۱۰۵۰ درهم برگزار می‌شوند.
هزینه آزادسازی مدرک دانشگاهی
یکی دیگر از هزینه های مهاجرت تحصیلی، هزینه آزاد کردن مدرک تحصیلی است که البته تنها افرادی آن را متقبل می‌شوند که در دانشگاه‌های دولتی درس خوانده باشند و دانشجوهای دانشگاه‌های آزاد، پیام نور، علمی-کاربردی و غیرانتفاعی به‌این خاطر که درطول دوران تحصیل تمامی هزینه‌های تحصیلی خودشان را پرداخته‌اند، از این قضیه معاف هستند.
هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی برای رشته‌ها و همینطور مقاطع تحصیلی مختلف، متفاوت است. طبق ابلاغیه جدید سازمان امور دانشجویان، هزینه آزادسازی بین ۶ الی ۲۵ میلیون تومان برای هر ترم است.
مثلا دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی علوم انسانی برای هر ترم حدود یک میلیون تومان، دانشجویان فنی و مهندسی برای همین مقطع حدود ۷ میلیون، دانشجویان هنر حدود ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و دانشجویان علوم پایه هم برای هر ترم کارشناسی حدود ۷ میلیون تومان باید پرداخت کنند تا بتوانند مدرک تحصیلی خود را آزاد کنند.
این مقادیر برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در تمامی رشته‌های تحصیلی بیشتر است.
هزینه اخذ پذیرش دانشگاه (Admission fee)
مشخصا هزینه گرفتن پذیرش دانشگاهی باتوجه به هر دانشگاه، رشته، شهر و کشور متفاوت است؛ مثلا هزینه پذیرش دانشگاه‌های کانادا بین ۵۰ الی ۲۵۰ دلار متغیر است یا این هزینه برای دانشگاه‌های آمریکا بین ۵۰ الی ۱۰۰ دلار است.
در برخی مواقع باتوجه به اینکه دانشجو بورسیه یا فاند تحصیلی دارد، لازم نیست هزینه‌ای برای اخذ پذیرش دانشگاه پرداخت کند؛ گاهی اوقات هم بعضی دانشگاه‌ها هزینه پذیرش دریافت نمی‌کنند که البته معمولا برای دانشگاه‌های بسیار معروف این اتفاق نمیفتد.
هزینه اخذ ویزای تحصیلی
هزینه اخذ ویزای تحصیلی هم برای کشورهای مختلف با یکدیگر فرق دارد..
مثلا هزینه ویزای تحصیلی کشور استرالیا ۵۵۰ دلار است. هرچند اگر بخواهید شخصی را همراه خود ببرید، درصورت داشتن سن بالای ۱۸ سال باید ۴۱۰ دلار و درصورت زیر ۱۸ سال بودن هم باید ۱۳۵ دلار اضافه پرداخت کنید.
هزینه ویزای تحصیلی امارات بسیار کمتر بوده و ۲۷.۲۳ دلار برای شما تمام می‌شود.
یا مثلا برای گرفتن ویزای تحصیلی کشور آلمان، شما باید ۷۵ یورو هزینه کنید.
برای دریافت ویزای کانادا باید ۱۵۰ دلار بپردازید؛ به‌علاوه ۸۵ دلار هزینه بیومتریک یا همان تشخیص هویت. این هزینه برای ویزای آمریکا به دو بخش هزینه کارمزد SEVIS یا سویس فی به مبلغ ۳۵۰ دلار و هزینه‌های فرم DS-160 و پروسه صدور ویزا به مبلغ ۱۶۰ دلار تقسیم می‌شود.
نکته مهم اینجاست که دریافت ویزای کشورهایی مثل آمریکا و کانادا شامل هزینه‌های دیگری هم می‌شود.
از آنجا که کانادا و آمریکا به‌خاطر تعلیق روابط دیپلماتیک با ایران، سفارت‌خانه‌ای در کشورمان ندارند، باید برای انجام مراحل درخواست و اخذ ویزا به کشورهای همسایه مثل ترکیه یا دبی مراجعه کنید؛ بنابراین هزینه بلیط و اقامت در آن کشورها هم به هزینه‌های ثابت درخواست ویزا اضافه می‌شوند.
شهریه دانشگاه
یکی دیگر از هزینه های مهاجرت تحصیلی که کاملا به دانشگاه و شهر و کشور محل تحصیل بستگی دارد، شهریه دانشگاه است.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید در کشوری مثل آلمان تحصیل برای تمامی دانشجوها، حتی دانشجویان بین‌المللی رایگان است؛ هرچند این هزینه صفر نیست و دانشجویان باتوجه به رشته تحصیلی خود باید برای هر ترم بین ۱۰۰ الی ۳۰۰ یورو بپردازند، اما هزینه‌های دیگری بر شانه دانشجوها سنگینی نمی‌کند.
در کانادا هم شهریه دانشگاه‌ها به رشته و برنامه تحصیلی دانشجو بستگی دارد، اما به‌طور متوسط هر دانشجوی بین‌المللی مقطع کارشناسی باید سالانه ۶۳۱۰۰ دلار و برای مقطع کارشناسی ارشد هم سالیانه ۲۱۱۰۰ دلار بپردازد.
باتوجه به مواردی که در بالا هم ذکر کردیم، متوسط هزینه شهریه سالیانه دانشگاهی در استرالیا برای دانشجویان مقطع کارشناسی بین ۱۵ الی ۳۳ هزار دلار و برای مقطع کارشناسی ارشد هم بین ۱۴ الی ۳۷ هزار دلار است.
در آمریکا هم دانشجویان مقطع ۴ ساله کارشناسی باید هرساله مبلغی حدود ۴۸۵۱۰ دلار به‌عنوان شهریه پرداخت کنند که بخشی از آن یعنی ۱۲۶۸۰ دلار مربوط به هزینه‌های خوابگاه و خوراک است.
هزینه زندگی
هزینه‌های زندگی برای دانشجویانی که به کشورهای خارجی مهاجرت می‌کنند، عبارت است از هزینه مسکن، پرداخت قبوض، اینترنت، خوراک، رفت‌وآمد و… مسلم است که این هزینه‌ها در کشورها و شهرهای مختلف باتوجه به اقتصاد و ارزش پولی آن کشور باهم تفاوت دارد.
به‌طور کلی دانشجویان بین‌المللی در کانادا سالیانه باید حدود ۱۵ هزار دلار صرف هزینه‌های زندگی کنند.
بیشترین هزینه زندگی در کانادا متعلق به شهرهای بزرگی مثل ونکوور (Vancouver)، تورنتو (Toronto) و کلگری (Calgary) است؛ در این شهرها دانشجویان غیرخوابگاهی باید بین ۹ الی ۲۶ هزار دلار برای هزینه‌های زندگی خود خرج کنند، اما ازطرفی در شهری مثل هالیفاکس (Halifax) هزینه‌های زندگی بسیار پایین‌تر است.
آمریکا هم کشور بسیار بزرگی است و از آنجا که براساس قوانین ایالتی اداره می‌شود، هزینه زندگی هم در ایالت‌های مختلف آن با یکدیگر فرق زیادی دارند؛ اما به‌طور میانگین هزینه‌های زندگی برای یک دانشجوی بین‌المللی غیرخوابگاهی در آمریکا بین ۱۰ الی ۱۸ هزار دلار در سال است.
استرالیا برای دانشجویان بین‌المللی نسبت به بسیاری از ایالت‌های آمریکا کشور گران‌تری محسوب می‌شود؛ البته به‌جز اجاره خانه. در این کشور هزینه‌های زندگی حدودا ۶.۲ درصد بیشتر از آمریکاست، هرچند اجاره خانه به‌طور میانگین ۱۶.۵ درصد از آمریکا کمتر است.
دانشجویان استرالیایی به‌طور متوسط در ماه حدود ۱۴۰۰ الی ۲۵۰۰ دلار برای هزینه‌های زندگی خود ازجمله غذا، مسکن، فعالیت‌های اجتماعی، رفت‌وآمد و… صرف می‌کنند.
یکی دیگر از مسائلی که روی توانایی دانشجو برای زندگی در شهر و کشور موردنظر تاثیر می‌گذارد، اجازه کار است. در کشورهای مختلف قانون کار برای دانشجوها باهمدیگر متفاوت است.
مثلا در کشوری مثل کانادا، طبق قوانین جدید، دانشجوها می‌توانند درطول ترم تحصیلی تا ۲۰ ساعت هم کار کنند؛ این قانون برای آمریکا هم تقریبا به‌همین صورت است، اما در استرالیا دانشجویان تا ۴۰ ساعت در هفته هم حق کار کردن دارند.
هزینه بلیط هواپیما
بلیط هواپیما علاوه بر تفاوت قیمت برمبنای مبدا و مقصد سفر باتوجه به فصل سال و حتی روزهای تعطیل یا غیرتعطیل، کلاس پرواز و ایرلاین با یکدیگر فرق می‌کنند؛ بنابراین نمی‌توان قیمت کاملا ثابتی برای این منظور ارائه داد؛ اما در اینجا به حدود قیمتی بلیط چند کشور که مقصد مهاجرتی مهمی برای دانشجویان محسوب می‌شوند، اشاره می‌کنیم.
- بلیط اکونومی تهران به تورنتوی کانادا: بین ۳۰ الی ۱۱۰ میلیون تومان
- بلیط اکونومی تهران به کانبرای استرالیا: بین ۵۰ الی ۹۵ میلیون تومان
- بلیط اکونومی تهران به برلین آلمان: بین ۱۲ الی ۳۵ میلیون تومان
برای برخی کشورها مثل آمریکا بلیط مستقیمی از مبدا تهران وجود ندارد و باید مسیر خود را دو پروازه طی کنید و همین باعث افزایش قیمت و زمان سفر شما می‌شود؛ مثلا یکی از راه‌های سفر به آمریکا این است که ابتدا به فرانکفورت آلمان بروید و سپس از آنجا برای پرواز به یکی از ایالات آمریکا بلیط تهیه کنید.
مورد دیگری که در مسئله هزینه پرواز دخیل است، مبدا سفر است. غیر از پایتخت در برخی از شهرهای بزرگ دیگر ایران هم پروازهایی به مقصد کشورهای خارجی وجود دارد، اما در بسیاری از شهرها ابتدا باید خودتان را به یکی از شهرهای بزرگی برسانید که فرودگاه بین‌المللی دارند و همین رفت‌وآمد هم به هزینه سفر اضافه می‌کند.
در یک نگاه
هزینه های مهاجرت تحصیلی به‌هیچ‌عنوان هزینه‌هایی نیستند که بتوانیم به‌طور ثابت عنوان کنیم و عوامل زیادی برروی آن تاثیر می‌گذارند؛ ازطرفی عواملی هم وجود دارند که ممکن است به‌طور غیرمترقبه ایجاد شوند و هزینه های مهاجرت تحصیلی شما را افزایش دهند یا عواملی که قبلا از آن‌ها بی‌اطلاع بوده‌اید.
مثلا برای سفر به برخی از کشورها شما باید تمکن مالی خود را اثبات کنید تا دولت آن کشور بداند که ازپس هزینه‌های زندگی خود درطول اقامت برمی‌آیید؛ به‌همین دلیل باید مقداری پول در حساب ارزی خود داشته باشید. طبق قانون بعضی از کشورها این حساب تا مدتی بلوکه می‌شود یا فقط می‌توانید ماهانه مقداری از آن را برداشت کنید.
بنابراین درصورتی که هزینه های مهاجرت تحصیلی خود را برآورد کردید، حتما جایی برای خطا باقی بگذارید و مقداری به هزینه احتمالی بیفزایید.
