اگر قصد خروج از کشور و ادامه تحصیل در یک کشور دیگر را دارید، ابتدا باید اقدامات مربوط به آزاد کردن مدرک تحصیلی را انجام دهید، چون مدرکی که دراختیار شما قرار داده می‌شود، درواقع مدرک موقت است.
البته این امر برای دانشجویان دوره روزانه دانشگاه‌های دولتی صادق است، چون هزینه‌های تحصیل این دانشجویان را دولت پرداخته و درصورتی که دانشجو بخواهد تحصیلاتش را در خارج از ایران ادامه دهد یا باید این هزینه را به دولت پرداخت کند تا بتواند مدرکش را آزاد کند یا به تعداد سال‌های مشخص‌شده در شغلی مرتبط با رشته‌اش که بیمه دارد، مشغول به‌کار شود تا تعهد خدمت در کشورش را به پایان برساند.
درضمن آزادسازی مدرک تحصیلی از این‌جهت بسیار مهم است که شما باید اصل مدرک را ترجمه کرده و برای اپلای به دانشگاه موردنظرتان ارائه دهید؛ حتی اگر مدرکتان دوزبانه باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا درباره شرایط و نحوه و همینطور هزینه آزادسازی مدرک کارشناسی ارشد، دکترا و همینطور کارشناسی برایتان توضیح دهیم.
آزاد سازی مدرک تحصیلی چیست؟
آن‌دسته از دانشجویانی که در دانشگاه‌های دولتی و در دوره روزانه درس خوانده‌اند، اگر برای خروج از کشور به اصل مدرک تحصیلیشان نیاز داشته باشند، باید روندهای آزادسازی مدرک را انجام دهند، چون تحصیلاتشان رایگان بوده و خرج تحصیلشان را در این سال‌ها دولت پرداخت کرده است.
طبیعی است که هزینه آزادسازی مدرک دکتری از کارشناسی ارشد و کارشناسی به‌صورت پله‌ای بیشتر است. درضمن دانشجویان دوره شبانه دانشگاه‌های دولتی و همینطور دانشجویان دانشگاه‌های آزاد، فنی و حرفه‌ای و همینطور علمی-کاربردی نیازی به آزادسازی مدرک تحصیلی ندارند، چون خودشان مخارج تحصیل را پرداخته‌اند.
دانشجویان دانشگاه دولتی اگر برای برخی واحدهای درسیشان بنابر شرایطی هزینه پرداخت کرده باشند، هنگام آزاد کردن مدرک، این مبلغ کسر می‌شود.
نحوه آزاد سازی مدرک تحصیلی چگونه است؟
مدرک تحصیلی را به چند روش می‌توان آزاد کرد. در ادامه درباره انواع نحوه آزادسازی مدرک تحصیلی توضیح می‌دهیم.
بااستفاده از سابقه بیمه
اصلی‌ترین روش برای آزادسازی مدرک دانشگاه دولتی این است که تعداد سنوات تعهد خدمت خود را بگذرانید. به‌این معنی که پذیرفته‌شدگان منطقه ۱، سهمیه‌های آزاد، برگزیدگان المپیادهای بین‌المللی، جشنواره خوارزمی و استعداد درخشان که بدون کنکور پذیرفته شده‌اند، سهمیه شاهد، خانواده شهدا، ایثارگران، نهضت سوادآموزی، جهاد، جانبازان و آزادگان باید به‌اندازه تعداد سال‌های تحصیلشان به شغلی مشغول شوند که بیمه داشته باشد و به رشته تحصیلیشان مربوط باشد.
پذیرفته‌شدگان سهمیه منطقه ۲، ۳، ۴ و ۵، عشایر و مناطق محروم به‌اندازه دوبرابر سال‌های تحصیلشان باید این دوره را بگذرانند. مدت تعهد خدمت پذیرفته‌شدگان سهمیه استانداری‌ها هم سه برابر طول دوران تحصیلشان است.
پس از گذراندن دوره تعهد خدمتی که بیمه دارد، مدرک شما آزاد می‌شود. برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، چون منطقه‌بندی وجود ندارد، همه دانشجویان به تعداد سال‌های تحصیل باید خدمت کنند.
یادتان باشد بیمه‌ای که در دوران تحصیلی برای شما رد شده، جزو تعهد خدمت محسوب نمی‌شود.
اگر شما شغلی بیمه‌دار داشته باشید و تعداد سال‌های اشتغالتان بیشتر از سال‌های تعهد خدمتتان باشد، می‌توانید مدرک مقطع قبلیتان را هم آزاد کنید؛ مثلا اگر شش سال به کار مشغول بودید و دانشگاه مقطع کارشناسی شما در منطقه ۱ باشد، می‌توانید هم مدرک کارشناسی و هم مدرک ارشدتان را آزاد کنید.
ازطریق عدم کاریابی
درصورتی‌که در مدت‌زمان مشخصی موفق به پیدا کردن شغلی بیمه‌دار مرتبط با رشته تحصیلیتان نشوید، می‌توانید با اقداماتی مدرک تحصیلی خود را آزاد کنید؛ بدین‌صورت که مدرک تحصیلیتان را در موسسات کاریابی تاییدشده توسط وزارت علوم می‌گذارید و برای پیدا کردن کار در این موسسات ثبت‌نام می‌کنید.
فهرست موسسات کاریابی معتبر در سایت وزارت علوم ارائه شده است.
اگر شش ماه گذشت و شغلی برای شما پیدا نشد، موسسه کاریابی نامه‌ای دراختیار شما می‌گذارد که با ارائه آن به دانشگاهتان می‌توانید مدرک تحصیلی خود را آزاد کنید. یادتان باشد که آزادسازی مدرک با این روش آنقدر هم سرراست نیست و شرایطی دارد.
شما قبل از اقدام به این کار نباید هیچ سابقه کار و بیمه‌ای داشته باشید. درضمن شما حداکثر شش ماه بعد از فارغ‌التحصیلی فرصت دارید تا اقدام کنید؛ مگر آقایان که باید یک سال از دریافت کارت پایان خدمتشان گذشته باشد. درضمن درحین تحصیل نمی‌توانید با این روش مدرک تحصیلی همان مقطع را آزاد کنید.
دانشجوهای انصرافی یا اخراجی نمی‌توانند از روش آزادسازی مدرک ازطریق کاریابی استفاده کنند.
ازطریق پرداخت هزینه
یکی دیگر راه های آزادسازی مدرک تحصیلی پرداخت هزینه در ازای مدرک یا همان خریدن تعهد است که سریع‌ترین روش محسوب می‌شود.
مقدار هزینه گروه‌های علوم انسانی، علوم پایه، هنر و همینطور فنی و مهندسی را هرساله وزارت علوم باتوجه به موارد مختلف مثل نوع رشته و مقطع تحصیلی تعیین می‌کند و همین کار را وزارت بهداشت برای رشته‌های پزشکی، پیراپزشکی و رشته‌های زیرگروه علوم پزشکی انجام می‌دهد.
معمولا این هزینه معادل هزینه‌هایی است که یک دانشجوی شبانه دانشگاه دولتی در همان مقطع زمانی برای سال‌های تحصیلش پرداخته است. در این روش ترم‌هایی که طی آن دانشجو صرفا مشغول آماده‌سازی پایان‌نامه‌اش بوده و واحدی برنداشته و همینطور واحدهای پیش‌نیاز جزو هزینه‌ها به‌شمار نمی‌آیند.
هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی چقدر است؟
جدول محاسبه هزینه آزاد سازی مدرک تحصیلی طبق اعلام وزارت علوم هزینه آزادسازی مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ برای گروه‌های تحصیلی مختلف بدین‌صورت است:
گروه | مقطع | هزینه (تومان) |
علوم انسانی
| کاردانی و کارشناسی | ۵۹۷۴۳۶۰ |
کارشناسی ارشد | ۱۰۶۸۰۶۴۰ | |
دکتری | ۱۷۴۷۱۶۰۰ | |
علوم پایه | کاردانی و کارشناسی | ۶۳۷۴۸۸۰ |
کارشناسی ارشد | ۱۲۵۹۴۱۲۰ | |
دکتری | ۲۲۴۲۷۵۲۰ | |
هنر | کاردانی و کارشناسی | ۸۶۰۹۶۸۰ |
کارشناسی ارشد | ۱۴۸۵۹۷۲۰ | |
دکتری | ۲۴۸۰۹۲۴۰ | |
فنی و مهندسی | کاردانی و کارشناسی | ۷۰۲۶۵۶۰ |
کارشناسی ارشد | ۱۲۵۳۷۷۶۰ | |
دکتری | ۲۲۴۶۷۱۲۰ |
هزینه آزادسازی مدرک پزشکی و سایر گروه‌های علوم پزشکی براساس سال‌های تحصیلشان متفاوت است، زیرا این هزینه براساس تورم محاسبه می‌شود. طبق اعلام وزارت بهداشت، هزینه‌های سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ به‌قرار زیر است:
مقطع | سال‌های تحصیل | هزینه (تومان برای هر سال) |
کاردانی | ۱۳۷۳-۱۳۷۴ تا پایان سال ۱۳۸۹-۱۳۹۰ | ۳۵۰۰۰۰۰ |
سال ۱۳۹۰-۱۳۹۱ تا پایان سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ | ۱۴۰۰۰۰۰۰ | |
کارشناسی | ۱۳۷۳-۱۳۷۴ تا پایان سال ۱۳۸۹-۱۳۹۰ | ۴۲۰۰۰۰۰ |
سال ۱۳۹۰-۱۳۹۱ تا پایان سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ | ۱۵۰۰۰۰۰۰ | |
کارشناسی ارشد و رشته پزشکی | ۱۳۷۳-۱۳۷۴ تا پایان سال ۱۳۸۹-۱۳۹۰ | ۱۱۷۰۰۰۰۰ |
سال ۱۳۹۰-۱۳۹۱ تا پایان سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ | ۳۰۰۰۰۰۰۰ | |
دندان‌پزشکی | ۱۳۷۳-۱۳۷۴ تا پایان سال ۱۳۸۹-۱۳۹۰ | ۹۴۰۰۰۰۰ |
سال ۱۳۹۰-۱۳۹۱ تا پایان سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ | ۳۴۰۰۰۰۰۰ | |
داروسازی | ۱۳۷۳-۱۳۷۴ تا پایان سال ۱۳۸۹-۱۳۹۰ | ۸۴۰۰۰۰۰ |
سال ۱۳۹۰-۱۳۹۱ تا پایان سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ | ۲۸۰۰۰۰۰۰ |
مراحل آزادسازی مدرک تحصیلی چیست؟
بخش اعظمی از کارهای آزادسازی مدرک تحصیلی را هم می‌توان به‌صورت اینترنتی انجام داد. این کار ازطریق سامانه‌ای به‌نام سامانه سجاد با آدرس www.portal.saorg.ir انجام می‌شود که وزارت علوم برای خدمات غیرحضوری طراحی کرده است. برای آزادسازی مدرک تحصیلیتان اقدامات زیر را انجام دهید:
۱- پرداخت هزینه‌ها
ابتدا به اداره دانش‌آموختگان دانشگاه خودتان بروید و هزینه‌هایی را که برای صدور دانشنامه لازم است، پرداخت کنید. این اداره یک کارنامه غیررسمی به شما می‌دهد تا بتوانید ادامه روند آزادسازی مدرک را انجام دهید؛ البته برای این کار باید ازقبل با دانشگاه و صندوق رفاه دانشجویان به‌طور کامل تسویه‌حساب کنید.
۲- ثبت‌نام در سامانه
وارد سامانه سجاد آزادسازی مدارک شوید و حساب کاربری بسازید. در این مرحله اطلاعاتی مثل نام و نام خانوادگی، کد ملی، تاریخ تولد و شماره تلفن همراهتان موردنیاز است. یادتان باشد که شماره تلفن باید به‌نام خود شما باشد.
آدرس ایمیل و رمز عبورتان را هم وارد کنید. بعد از وارد کردن کد امنیتی، کد فعال‌سازی ازطریق پیامک برای شما ارسال می‌شود؛ کد را در کادر مربوطه وارد کنید و روی گزینه «ثبت‌نام» کلیک کنید.
۳- آپلود مدارک
در این مرحله از آزادسازی مدرک تحصیلی وزارت علوم باید مدارک موردنیاز را در سایت آپلود کنید. اسکن پشت‌وروی کارت ملی، اسکن صفحات شناسنامه، مدرک تحصیلی موقت و برگه معافیت از خدمت یا کارت پایان‌خدمت برای آقایان، مدارک لازم هستند. برای دریافت برگه معافیت از خدمت باید به سازمان نظام‌وظیفه عمومی مراجعه کنید.
۴- تکمیل فرم‌ها
پس از آپلود مدارک به بخش «لغو تعهد آموزش رایگان» بروید و فرم‌های موردنیاز را تکمیل کنید. در این بخش از شما خواسته می‌شود تا مدرک تحصیلیتان را آپلود کنید، اما می‌توانید کارنامه غیررسمی را که اداره دانش‌آموختگان دانشگاه به شما داده، ارائه کنید. اطلاعات را تایید نهایی کنید وسپس منتظر بمانید تا درخواستتان تایید شود.
۵- دریافت کد رهگیری
پس از تکمیل مرحله‌ها یک کد رهگیری برای شما صادر می‌شود که رسیدگی به آزادسازی مدرک و پیگیری وضعیت آن با همان کد پیگیری انجام می‌شود؛ بنابراین این کد را فراموش نکنید.
یادتان باشد که درخواست شما ابتدا به دانشگاهتان ارسال می‌شود؛ اگر قرار باشد که ازطریق پرداخت هزینه مدرکتان را آزاد کنید، آن‌گاه در کارتابل شما اعلام می‌شود و شما باید هزینه آزاد کردن مدرک تحصیلی را به حساب سیبای وزارت علوم واریز کنید تا درخواستتان برای تایید نهایی به سازمان ارسال شود؛ اما اگر نیازی به پرداخت هزینه نباشد، دانشگاه مستقیما درخواست را به سازمان ارسال می‌کند.
آزادسازی مدرک تحصیلی چقدر طول میکشد؟
همانطور که در بالا گفتیم، بررسی درخواست شما مبنی بر آزاد کردن مدرک تحصیلی دو مرحله دارد. مرحله اول مربوط به دانشگاه است، بنابراین مدت‌زمان بررسی درخواست در این مرحله را باید از مسئولان دانشگاه خود بپرسید، چون بستگی به روند کاری خود دانشگاه دارد.
اما در مرحله دوم که مربوط به سازمان است، بررسی درخواست معمولا بیشتر از ۱۵ روز طول نمی‌کشد و پس از این مدت مدرک شما آزاد می‌شود و می‌توانید آن را تحویل بگیرید.
در یک نگاه
درباره آزاد کردن مدرک تحصیلی با روش‌های مختلف باید به چند نکته توجه کنید. اول اینکه آقایانی که به سربازی رفته‌اند، دوره خدمتشان هم جزو تعهد خدمت و بیمه محسوب می‌شود.
دوم اینکه اگر می‌خواهید ازطریق عدم کاریابی مدرکتان را آزاد کنید، نباید درحال تحصیل باشید؛ یعنی مثلا اگر در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل می‌کنید، نمی‌توانید مدرک کارشناسی خود را از این طریق آزاد کنید. درعوض در پایان مقطع ارشد بااستفاده از روش عدم کاریابی می‌توانید هم مدرک ارشد را آزاد کنید و هم مدرک کارشناسی.
شرایط و روند آزادسازی مدرک تحصیلی وزارت بهداشت برای گروه‌های پزشکی کمی متفاوت است و توسط همین وزارت‌خانه اعلام می‌شود.
اگر چند سالی همراه با بیمه در شغلی مربوط به رشته تحصیلیتان مشغول به‌کار بودید، اما تعداد سال‌هایش به حدنصاب وزارت علوم برای تعهد خدمت نرسیده، می‌توانید باقی سال‌ها را معادل‌سازی کرده، به هزینه تبدیل کنید و با پرداخت هزینه مابقی سال‌ها مدرکتان را آزاد کنید.
در روش آزادسازی مدرک تحصیلی با سابقه بیمه و همینطور پرداخت هزینه، نیمسال‌های تحصیلی مرخصی که جزو سنوات نیستند، محاسبه نمی‌شوند؛ اما نیمسال‌های حذف شده جزو سنوات در مدت تعهد محسوب می‌شوند. درضمن ترم تابستانی در این محاسبات لحاظ نمی‌شود.
